Đa phần các loại bột gạo (không phải làm từ lúa mạch) được viết bằng chữ Hán là Phấn 粉. Đây là phép hội ý dùng chữ Mễ 米 bên trái chỉ gạo, chữ Phân 分 bên phải chỉ chia nhỏ, xay nghiền nhuyễn và đồng thời làm âm cho Phấn 粉. Chữ Phấn trong Son Phấn cũng là Phấn 粉 này vì thời cổ bột gạo thường được dùng trong trang điểm.
Cổ âm của Phấn được các nhà ngôn ngữ học thế giới tái tạo khá thống nhất: Edwin Pulleyblank [punX], Trịnh Tường Phương [*pɯnʔ], S. Starostin [pǘn]… Đây chính là âm Bún trong Việt ngữ vậy, vừa khớp âm, vừa khớp nội hàm. Đặc biệt theo ghi nhận của Starostin, âm Bún hiện tại của Việt ngữ rất giống phương âm Hạ Môn – Phúc Kiến của chữ Phân 分 [pun].
Như vậy từ/âm Bún phải xuất hiện muộn nhất ở Việt Nam là vào thời Lý – Trần và nó mang/tương đồng với Mân âm, tiếng nói của tổ tiên hai dòng họ vĩ đại này.
Quá trình biến âm P/B thành PH chúng tôi có thể chỉ ra hằng hà sa số ví dụ: Buồm/Phàm, Bố/Phụ, Bún/Phở, Bơi/Phù, Bụng/Phúc, Bụt/Phật… Đặc biệt biến âm Ơ <-> U trong Bơi/Phù được đảo ngược ở Bún/Phở cũng là logic cho cổ âm Bún biến thành Phở ở đầu thế kỷ 20.
Hình 1: Bát phở Hà Nội điển hình.
Hình 2: Một bát ngưu nhục phấn 牛肉粉 (bún/phở thịt bò) đặc sản của tỉnh Hồ Nam – Trung Quốc.
Hình 3: Món Hà Phấn của người Phúc Kiến
Thành ra về từ nguyên, phở và bún chỉ là âm của một chữ Phấn 粉 duy nhất. Bún là Đường âm. Phở là Việt âm hiện đại. Âm Tây An và Tế Nam Sơn Đông là giống Phở nhất [fẽ]. Giống bởi quy luật biến âm tương đồng chứ không phải và không thể do vay mượn của nhau.
Sự liên kết Bún và Phở trong ngữ âm và sự phát triển ngôn ngữ đã trình bày ở đây sẽ bác bỏ bất cứ lập luận tráng men “gốc Pháp” nào vào món Phở. Kiểu tư duy thừa nô lệ và thiếu biện chứng ấy chỉ làm xấu hình ảnh của Phở đi mà thôi.
Phở là đặc sản Á Đông mang hương vị Việt, tiền thân của nó, từ ngữ âm đến hình thức thể hiện, là món Bún dân dã phổ biến khắp Hoa Nam và Việt Nam. Điều này chắc chắn chẳng mảy may làm sứt mẻ niềm tự hào của tất cả chúng ta về Phở.
Thạch Viên
9.2018 – T.T.Du
Trương Thái Du's Blog 
Dec 24, 2018 @ 14:25:29
Oct 03, 2018 @ 15:33:25
Rất có thể là món phở (gồm sợi bánh phở và nước lèo, thịt, gia vị) là món mới ra đời ở Việt Nam từ thế kỉ 20. Còn về thứ sợi bánh bột gạo hình trụ tròn dài mà người Việt Nam quen gọi là bún thì phải có từ lâu rồi, vì từ khi biết trồng lúa gạo thì chắc sẽ biết chế biến các món ăn từ gạo.
Món phở Việt Nam ngoài sợi bánh phở phải có nước dùng nấu từ xương thịt bò và gia vị. Nó là cả một quá trình chế biết rất công phu và có bí quyết gia truyền. Món phở này ra đời phải có quy luật thị trường là “cung và cầu”. Đó là bối cảnh xã hội đô thị hóa từ khi người Pháp khai thác Việt Nam làm thuộc địa, họ đã đưa món thịt bò vào trở thành món ăn bắt đầu phổ biến. Và tất nhiên món này xuất hiện ở đô thị có nhiều người Pháp. Từ đây có đầu bếp nào đó đã nghĩ ra cách dùng hầm xương thịt bò để cho ra nước lèo rồi mới trở thành món phở.
Oct 01, 2018 @ 10:11:56
Lại nói cái món ăn làm bằng bột gạo tạo thành sợi dài ấy, người Trung Quốc gọi chung là phấn 粉, dù là sợi tròn hay sợi dẹt. Người Việt Nam gọi sợi bột gạo mà sợi tròn là bún, sợi dẹt là phở (có nơi gọi là sợi mì, như mì Chũ – đặc sản ở huyện Lục Ngạn tỉnh Bắc Giang). Người Triều Châu (một nhánh của người nói phương ngữ Mân Nam) lại gọi sợi bột gạo ấy là quả 粿, họ cũng có món ăn làm sợi bột gạo ấy, nó giống món phở của người Việt Nam và món sa hà phấn 沙河粉 của người Quảng Đông là món quả điều/hủ tiếu 粿條, chỉ là gia vị, thịt và nước dùng khác nhau mà thôi.
Oct 01, 2018 @ 08:04:28
Một điều đáng lưu ý nữa là người Việt Nam ngày nay lại phân biệt bún và phở. Bún và phở đều làm bằng bột gạo nhưng sợi bún lại tròn, sợi phở lại dẹt. Ngược dòng lịch sử bột gạo đều gọi chung là bún/phấn 粉. Thời Hán-Đường chắc gì đã làm nên món ăn bằng sợi bún/phấn làm từ bột gạo? Người Trung Quốc dùng phổ biến món miến làm bằng sợi bột mì. Từ miền Giang Hoài về phía nam lại phổ biến dùng món ăn làm bằng gạo, thì món bún làm bằng sợi bột gạo phải có gốc từ đây.
Bún và phở vốn cấu tạo từ bột gạo nhưng tên gọi khác nhau. Rất có bún là từ gốc có từ lâu đời, nếu người Việt Nam đã làm nên món ăn làm từ sợi bột gạo thì đương nhiên sẽ gọi nó là bún. Và rất có thể từ phở cũng dùng để chỉ món ăn làm từ sợi bột gạo có thêm thịt bò và gia vị khác là từ được du nhập muộn hơn. Thời xưa thịt bò rất hiếm, trâu bò dùng để cày ruộng cho nên không thịt bò. Vậy có thể món phở thịt bò chỉ phổ biến thời văn minh hiện đại (có thể từ thời Pháp thuộc đến nay). Vậy thì món phở có gốc từ Trung Quốc, hoặc có thuyết cho rằng từ tiếng Pháp là điều rất rõ ràng. Nghe đâu món phở thịt bò nức tiếng Việt Nam là gốc từ các đầu bếp người tỉnh Nam Định làm nên từ thế kỉ 20 vừa rồi.
Oct 01, 2018 @ 07:44:16
粉 phấn, các học giả phục nguyên âm Hán cổ như:
Vương Lực (王力): pĭuən
Trịnh Trương Thượng Phương (鄭張尚芳): pɨun
Phan Ngộ Vân (潘悟雲): piun
Người Mân đọc là pun, người Việt Nam đọc là bún, các phương ngữ khác của Hán ngữ đã đọc khác đi với âm gốc. Nên nhớ rằng cả đất Mân và Việt Nam đều ảnh hưởng của văn minh Hán ít nhất từ thế kỉ 2 TCN khi nhà Hán bình định Nam Việt và Mân Việt đặt thành quận huyện, kéo theo ảnh hưởng ngôn ngữ. Mân Việt bị nhà Hán dời dân đi vào Giang Hoài, chỉ có phương ngôn Mân ở vùng Hạ Môn vốn thuộc đất Nam Việt mới đọc là pun, là huyện Yết Dương chăng?
Việt Nam và Phúc Kiến đều là các xứ còn cố thử nhiều từ Hán cổ là vì là xứ xa cách và hiểm trở. Giao Chỉ từ Hán đến Đường luôn là xứ ở xa xôi và nổi dậy liên miên, đất Mân cũng hiểm trở, chỉ được khai thác nhiều vào thời Đường trở về sau cho nên ít ảnh hưởng của các triều đại Đường-Tống vốn đã thay đổi nhiều về ngữ âm so với thời Hán.